The Guardian, Covid-19’a dair genel geçer yargıları masaya yatırdı. Sizler için derledik.
“Kışın geçirdiğiniz gripten daha tehlikeli değil”
Koronavirüsünü kapanların çoğu mevsimsel grip semptomlarından başka bir şey yaşamayacak doğru ama hastalığın genel profili ve ölüm oranları herhangi bir grip vakasından daha ciddi gibi görünüyor. Bir salgın baş gösterdiğinde, çok fazla hafif vaka gözden kaçmışsa, görünür ölüm oranları abartılabilir. Ancak Dünya Sağlık Örgütü’nden bir uzman, Covid-19’da bunun yaşanmadığını söyledi. Çin’e durumu araştırmaya giden Bruce Aylward’e göre, büyük ihtimalle mevcut %1’lik ölüm oranı tahmini doğru. Durumun bu olduğu kanıtlanırsa, Covid-19’un mevsimsel gripten on kat daha ölümcül olduğunu söyleyebiliriz.
“Sadece yaşlılar hayatını kaybediyor, gençler rahat olsun”
Yaşlı olmayanların ve başka sağlık sorunları olmayanların çoğu Covid-19’a yakalandığında ağır bir hastalık geçirmeyecek, doğru. Öte yandan, hastalık yine de gripten daha ciddi solunum yolu sorunlarına yol açabilir. Bu arada risk altında olan başka gruplar da var, sağlık çalışanları mesela. Ayrıca gençlerin de semptomlarını takip etmeleri ve karantina talimatlarına riayet etmeleri hastalığın yayılmasını kontrol altına almak için elzem.
“Yüz maskeleri işe yaramıyor”
Yüz maskesi takmak elbette hastalığa yakalanmayacağınızı garanti etmez. Virüs gözlerden de geçebilir, aeresol denilen minik, viral parçacıklar maskeden de bulaşabilir. Bu kadarı doğru ama maskeler yine de damlacıkları yakalayabiliyor, ki koronavirüsünün esas bulaşı yolu da bu. Ayrıca maske takmanın dört-beş kat daha fazla koruma sağladığını söyleyen çalışmalar da var.
“Hastalığın bulaşması için 10 dakika hasta birine yakın durmanız lazım”
Grip söz konusu olduğunda, bazı hastane talimatlarında öksüren ve hapşıran hasta birine, en az on dakika, aşağı yukarı iki metreden (altı fit, 1.8 m.) maruz kalmak gerek deniliyor. Ancak daha az mesafeden de virüsü kapmak mümkün. Ayrıca daha az muhtemel olsa da virüsün bulaştığı yüzeylerden de hastalık kapmak mümkün.
“Birkaç aya aşı geliştirilebilir”
Çinli bilim insanları virüsün genetik dizilimini hemen çıkardı, bu yüzden aşı geliştirme çalışmalarına derhal başlandı. Ekipler muhtemel aşıları hayvanlar üzerinde denemeye başladı bile. Bu kadarı doğru. Öte yandan, herhangi bir aşının ticari amaçla dolaşıma sokulmasına yine de zaman var, öncesinde insanlar üzerinde testlerin yapılması lazım. Aşının bir yıl içinde piyasaya sürüleceğini söylemek bile muhtemelen doğru olmayacak. Daha çok zamana ihtiyacımız var.
“Pandemi ilan edilirse hastalığın yayılmasını engellemek için artık elimizden hiçbir şey gelmez”
Pandemi, yeni bir hastalığın dünya çapında yayılması demek ama bunun tam olarak hangi noktada ilan edileceği epey muğlak. Pratikte, alınan önlemlerin pandemi ilan edilmesine bir etkisi yok. Nihayetinde tedbirler sadece hastalığı hepten ortadan kaldırmak için alınmıyor. Salgının patlak vermesini geciktirmek veya zirve yaptığı eşiği düşürmek de mühim.