Covid-19’un gripten farkı olmadığı iddiaları karşısında The New York Times gazetesi, bu virüsü griple karşılaştırdı. ABD Başkanı Donald Trump da her yıl gripten binlerce ABD’linin öldüğüne şaşırıp kaldığını belirtmiş, bunu koranavirüsünden etkilenen 60 civarı kişiyle karşılaştırmıştı. Akabinde basını olayı büyütmekle suçladı. Bu iddialar ne kadar doğru? Koronavirüsü gerçekten de gripten farksız, hatta daha zararsız mı?
Hangi virüs daha ölümcül?
Koronavirüsü şimdiye kadar gripten daha ölümcül gibi görünüyor. Mevsimsel grip türleri, virüse yakalananların ortalama %0.1’ini öldürüyor. Wuhan’daki ölüm oranlarına dair ilk tahminlere göre, bu oran Covid-19’da %2. Çin’in pek çok bölgesinde 1099 vakayı içeren yeni bir rapora göre bu oran daha az: %1.4.
Teşhis edilemeyen hafif veya orta düzeyli seyreden vakalar uzmanların düşündüğü gibi fazlaysa koronavirüsünde ölüm oranı daha da düşük olabilir.
Gerçek ölüm oranı, The New England Journal of Medicine’de yayımlanan bir makaleye göre, %1’in altında olabilir.
Ancak nispeten düşük ölüm oranlarına sahip olan bir hastalığın da hastalar nezdinde ciddi çıkarımları olabilir. Pazar günü itibariyle 87.000 koronavirüsü vakası tespit edildi. Bunlardan 3000’i ölümle sonuçlandı. Bu hafta ilk defa Çin dışında vaka sayısı Çin’deki vaka sayısını geçti.
Hangi virüs daha bulaşıcı?
Şu ana kadar koronavirüsü pek çok grip türünden daha bulaşıcı görünüyor. Pandemi mevsimlerinde ortaya çıkan grip türleriyle de az çok aynı oranda bulaşıcı olduğu düşünülüyor.
Koronavirüsünü kapan bir kişinin ortalama 2.2 kişiye virüsü bulaştırdığı düşünülüyor. Ancak salgın başlarda iyi kontrol edilemediğinden bu rakamın tam olarak gerçeği yansıtmaması muhtemel. Salgınlar kontrol altına alındıkça bu rakam da düşer.
Mevsimsel gripte ise bu rakam az çok 1.3 kişi. Hem gripte hem de yeni koronada semptom göstermeden önce de hastalığı bulaştırabiliriz. Bu yüzden bu virüsleri kontrol altına almak çok güç, neredeyse imkansız hale geliyor.
Kim en çok risk altında?
Hem koronavirüsü hem de grip 65 yaş üstü insanlarda, kronik hastalarda veya bağışıklık sistemi zayıf olanlarda daha tehlikeli.
Grip bilhassa küçük çocuklarda çok daha tehlikeli. Koronavirüsünü kapan çocuklarsa genelde hafif semptom gösteriyor veya hiç semptom göstermiyor. Grip hamile kadınlar için bilhassa tehlikeliyken, yeni koronaviürüsünün hamile kadınlar için ciddi bir tehdit oluşturduğu görülmedi.
Çin’de 40 yaş üstü erkeklerde ölüm oranları aynı yaş grubundaki kadınlarda ölüm oranlarını geçmiş durumda, gripte buna benzer bir duruma rastlanmıyor. Bunun nedeni bilinmiyor. Bu fark zaman zaman Çin’de erkeklerin sigara içme alışkanlığıyla ilişkilendiriliyor.
Başka bir fark daha var: grip bilhassa küçük çocuklarda çok daha tehlikeli. Koronavirüsünü kapan çocuklarsa genelde hafif semptom gösteriyor veya hiç semptom göstermiyor. Grip hamile kadınlar için bilhassa tehlikeliyken, yeni koronaviürüsünün hamile kadınlar için ciddi bir tehdit oluşturduğu görülmedi.
Hangi virüs bizi daha çok hasta eder?
22 Şubat itibariyle ABD’de en az 32 milyon grip vakası görüldü, bunlardan 18.000’i ölümle sonuçlandı. Bilhassa çocukların ve genç yetişkinlerin grip dolayısıyla hastaneye yatırılma oranları bu yıl epey yüksekti. İnsanların çoğu iki haftayı bulmadan iyileştiler.
Buna karşılık, ABD’de virüsü kapan aşağı yukarı 70 kişiden sadece biri öldü. Koronavirüsünün aşısı veya tedavisi yok. Sadece semptomların giderilmesine dönük tedaviler mevcut.
Çoğu koronavirüsü vakası ağır değil ama bazı kişiler gerçekten ağır hastalanabiliyor. Çin’de bu alanda gerçekleştirilen en kapsamlı araştırmada, hastalığa yakalananların %80’inde hafif semptomlar görüldüğü ortaya kondu.
İlk semptomlar olan ateş ve öksürük gribe benziyor. Bu yüzden test yapılmadan iki hastalığı birbirinden ayırmak pek kolay değil. Akciğer iltihabı koronavirüsü hastalarında görülüyor. Uzmanlar hiç semptom göstermeyen kişilerin de olduğunu düşünüyor. Bu vakalar gözden kaçtığından ağır ve hafif vakaların gerçek oranları bilinemiyor.
Koronavirüsüne karşı bağışıklık geliştirebilir miyiz?
Viral enfeksiyonların ardından genelde insanların kanında antikor üretilir. Bu sayede söz konusu hastalığa karşı bağışıklık kazanırlar. Koronavirüsünde de durumun böyle olacağını varsayabiliriz.
Ancak bu bağışıklığın ne kadar süreceği bilinmiyor. Bilindik soğuk algınlığına neden olan diğer koronavirüsü vakalarında bağışıklık zamanla geçebiliyor.
Tedavi opsiyonlarımız ne?
Koronavirüsü karşısında onaylanmış bir antiviral henüz geliştirilmedi. Birkaç tanesi şu anda test aşamasında. Doktorlar herhangi bir viral hastalık için verilen tavsiyelere bel bağlıyor: istirahat, ağrı ve ateş karşısında ilaçlar ve susuz kalmamak için bol bol sıvı almak.
Akciğer iltihabından muzdarip olan koronavirüsü hastalarının oksijene ve nefes alıp verme sorunları kötüleşirse nefesliğe de ihtiyacı olabilir.
Gripte dört ilaç var elimizde. Hepsi de semptomların baş göstermesinin ardından aynı gün veya iki gün içinde alındığında gayet etkili.
Bu arada grip de koronavirüsü gibi akciğer iltihabına ve solunum sorunlarına neden olabilir. Buna dair semptomlar gösteren, nefesi tıkanan herkesin derhal doktora gitmesi lazım.
Aşı olabilir miyim?
Koronavirüsü için henüz deney aşamasında olan bir aşı, birkaç ay içerisinde insanlarda test edilmeye başlanabilir. Ancak ticari kullanıma sunulmasının en az bir yıl alması bekleniyor.
Öte yandan elimizde pek çok grip aşısı var ve bunların genelde %40 ila %60 oranında etkili olduğunu düşünülüyor.
Koronavirüsü havalar ısındığında gidecek mi?
Trump defalarca koronavirüsünün grip gibi havalar ısındığında gideceğini söyledi. Aslında bu yeni bir virüs olduğundan elimizde buna dair bir bilgi yok. Öyle bile osla, havalar sonbaharda soğuduğunda yeniden ortaya çıkabilir. Ağır grip vakalarının yaşandığı mevsimlerde genelde böyle oluyor.
Virüsün bulaşma oranı düşünüldüğünde salgının önlenmesi pek mümkün görünmüyor. Gözden kaçan hafif vakalar, hatta hiç semptom göstermeyen insanlar da virüsü bulaştırabiliyor.
Kaliforniya, Oregon ve Washington’da deniz aşırı seyahat yapmamış insanlarda da virüsün görülmesi yeni koronavirüsünün ABD’de muhtemelen çoktan yayılmaya başladığını gösteriyor olabilir.